Sierlijke aansnijdingen 1
Overtollig-Van Dale geeft een aantal betekenissen aan het woord: boven het juist nodige aanwezig; overbodig; overdadig. Ik loop langs de rekken van mijn bibliotheek, het is een oefening in loslaten. De vroegere boerenschuur- ooit stootte ik bij graafwerk op de fundamenten van een varkenstrog- gaf mij en de boeken zonder enige weerstand de ruimte.
Ongetwijfeld ligt er onder het stof van de aanschaf en de lectuur, in de verbreding van mijn interesses een verder door niemand betreden weg, een omweg, een kronkel naar mijn zelfkennis. En was kopen, lezen, verzamelen het inkopen van tijd. Van eeuwen. Wie leest, heeft geen haast, want haast is de totale ongeïnteresseerdheid, een vooruitlopen op een dwingende activiteit.
Haast is de passie, of misschien beter nog het ingeplante pathos van mensen die de cultuur van de activiteit bewieroken en het uitstel schuwen en onverdraaglijk vinden. Mediteren is daarentegen juist een oefening in het uitstel, een stilzetten van elke activiteit en verlangen en vooral het verre van zich afhouden van ontkenning en geweld, de hoogste vorm van activiteit. Soms zit ik hier omringd door miljarden letters op mijn kruk te mediteren, als om op het ritme van mijn adem mijn nietigheid en mijn grootsheid te ervaren.
Gehechtheid- In de loop der jaren is mijn gehechtheid aan mijn boeken gaan rafelen. Eens in de illusie bijeengebracht dat ik ze nog wel eens, in welke context dan ook, nodig zou kunnen hebben, moeten zij nu dulden dat er steeds meer gaten in hun gelederen vallen. Ongezien opruimen is nog geen optie, omdat ik nog te veel herontdek, zoals gisteren een cataloog van een antiquarische boekenveiling, met prachtige tekeningen van bloemen en schelpen en –van Antoni van Leeuwenhoek- ik citeer- ‘Ondervindingen en beschouwingen der onsigtbare geschapenen waarheden, in ’t licht gegeven in 1684.’
Misschien, ik probeer maar, moeten we een onderscheid maken tussen passieve en actieve gehechtheid. Onder het eerste begrip valt je decor, zoals je woonplaats, je straat, je huis, kortom ruimtelijke keuzes die je door een zekere graad van gewenning en een verhoopt prettig beleven hebt leren appreciëren. Je actieve gehechtheid manifesteert zich daarentegen fluctuerend in de omgang met je geliefden, je dierbaren, vrienden, al dan niet gescheiden in tijd en ruimte, en niet te vergeten je herinneringen, misschien je melancholieke momenten, ervaringen die je geheel in bezit kunnen nemen, voor mij althans de grondstof voor mijn poëzie. La mia salud.
Ik lig in het gras, boven mij breken vliegjes als vonkjes zon door de schaduw van de notenboom. Ze zwieren en draaien. Ook al zal men ooit de figuren van hun choreografie kunnen vaststellen, nooit zullen we weten hoe het voelt om even zo’n vliegje te zijn, z’n ziel zo uit te wringen, hoe het is om op te gaan in een dergelijk belangeloze vervoering. Dansen en geen schaduw maken, zoals de figuren (mannen of vrouwen) op het doek La Danse van Matisse. Plots komt Demokritos in mijn beeld, die waarschijnlijk in een vergelijkbare situatie op het idee kwam van zijn atomenleer.
Meer dan 55 jaar geleden woonde ik op kamers bij een oudere dame, wat heet, voor iemand van negentien jaar. Ze verhuurde 2 kamers, en daarom hing haar hele garderobe aan dikke koorden in het trappengat. Compact als de jaarringen van haar dagen, te zeer ineen geklonken om ook maar een onschuldige vorm van fetisjisme bij ons op te wekken, overigens een term die lang even vaag bleef als de betekenis van Demokritos, toen niet meer dan een naam, want hij was in de ogen van de prof antieke filosofie (jezuïet), te materialistisch, te hedonistisch.
Pas veel later ontdekte ik dat er ook in het denken winnaars en verliezers zijn. Demokritos werd stokoud. Volgens een anekdote wilde hij in honing worden geconserveerd, symbolisch voor de blijde boodschap die hij zijn leerlingen bracht. Hij had steeds de therapeutische functie van kennis en natuuronderzoek benadrukt. Hij was een ‘ogen-mens’, op zijn vele reizen was hij ook in India en ging daar in de leer bij de zgn. gymnosofisten, de goeroes. Kortom, Demokritos is voor ons een nabije geestverwant.
24 juni 2015